Calcio femminile? „Piłka nożna nie jest dla młodych panienek” – to zdanie, sięgające 1909 roku, przypisywane słynnemu Guido Arze, legendarnemu pomocnikowi Pro Vercelli, klubu, który w tamtych czasach odnosił wielkie sukcesy dzięki swojej waleczności i „męskiej” grze. O ile piłka nie była dla kobiet, to świat spektaklu już tak. Wśród niewielkiej grupy pasjonatów bell epoque pojawiały się kobiece twarze i imiona.
Działo się tak w początkach piłki nożnej, kiedy ta dopiero zaczynała się rozpowszechniać. Twarze calcio femminile w okresie międzywojennym, zanikały zdominowane przez męską większość, ale już w kolejnej dekadzie, pod koniec drugiej wojny światowej, zaczęły się wyodrębniać. To od tego czasu obecność kobiet, chociaż wciąż stanowiąca mniejszość, wzrastała do końca wieku.
Calcio Femminile: Zupełne początki
Niewinne początki kobiecego futbolu we Włoszech przypadają na rok 1946, kiedy to w Trieście powstały dwie pierwsze drużyny. Obie podróżowały po Półwyspie Apenińskim ze sztandarem miasta, kierowanym wówczas przez władze anglo-amerykańskie. Zawodniczki promowały inicjatywę sił politycznych w kraju, by obudzić we Włoszech poczucie patriotyzmu i miłości do Triestu. Po pierwszych pozytywnych doświadczeniach w Trieście w 1946 roku, kobiecy futbol zaczął zapuszczać korzenie na całym półwyspie. I chociaż skromne liczebnie, kobiety odegrały istotną rolę na scenie międzynarodowej.
Druga próba zaistnienia miała miejsce w Neapolu. Była bardziej zdecydowana, choć i ona podyktowana względami propagandy politycznej. Promowała go neapolitańska baronowa, Angela Attini z Torralbo, będąca radną narodową krajowej partii monarchistycznej. Postrzegała ona sport jako sposób na osiągnięcie politycznego konsensusu. Mimo że była w tym odosobniona, to jej pomsył był przyjęty ze zdumieniem i ironią. Baronowa kontynuowała swoją propagandową działalność, zakładając w swoim mieście trzy drużyny piłkarskie pod patronatem Włoskiego Związku Piłki Nożnej Kobiet (Associazione Italiana Calcio Femminile). Jej inicjatywa, pomimo narodzin kolejnych dwóch stołecznych drużyn: Lazio i Romy, wkrótce niestety upadła.
Formowanie się organizacji
Solidniejszą inicjatywą zakorzenienia calcio femminile we Włoszech była działalność Valerii Rocchi, przy wsparciu Angelo Morattiego. Wkrótce po tym sukcesie, w Ligurii, a następnie w Toskanii i Emilii-Romanii zaczęły formować się kolejne kluby. Inicjatywa rozrosła się do tego stopnia, że w 1968 roku w Viareggio powołano Federazione Italiana Calcio Femminile. Organizacja w tym samym roku powołała swoje pierwsze mistrzostwa kraju, wygrane przez drużynę z Genui.
W międzyczasie FIFC przekształciło się we Włoską Federację Piłki Nożnej Kobiet (Federazione Femminile Italiana Gioco Calcio). Udało się również utworzyć dwie klasy rozgrywkowe (Serie A oraz Serie B), do których, w 1971 roku dodano również rozgrywki pucharowe. W 1974 roku, z 12 milionów Włochów, którzy chociaż raz uczestniczyli w meczu piłkarskim, dwa miliony stanowiły kobiety, w większości bardzo młode.
Najważniejszy punkt zwrotny nastąpił w 1986 roku. W Krajowej Lidze Amatorów FIGC utworzono Krajowy Komitet Piłki Nożnej Kobiet (Comitato Nazionale Calcio Femminile). W 1988 roku natomiast opublikowano książkę Luigiego Bonizzoniego, byłego trenera i znawcy techniki oraz taktyki, zaliczanego do najwybitniejszych ze szkoły w Converciano. Książka ta stanowiła pierwsze akademickie uznanie zjawiska calcio femminile. Opisywała je, można by rzec, w naukowym tonie i z czystą ciekawością, jaką zwykło się mieć w kontakcie z czymś ekstrawaganckim.
Zwycięstwo Genui w krajowych mistrzostwach 1986 dało początek następnym, przywołując prawdziwie amatorską naturę piłki nożnej. AC Milan, który wygrał scudetto w 1975, 1992 oraz 1999 roku oraz Lazio, które wygrało mistrzostwa w 1987 i 1988 roku były jedynymi drużynami z tak pierwszorzędnymi nazwami, znanymi z męskiej ekstraklasy. Zwycięzcami były także kluby znane ze średniego szczebla drużyn męskich. To drużyny takie jak Piacenza w 1971 roku, czy Modena w 1997 oraz 1998 roku. Do mistrzostw dołączały też często kluby firmowe i robotnicze, takie jak: Falchi Asteo z Montecatini, Lubiam Lazio oraz Despar z Trani. Ta ostatnia drużyna nie była jedyną z regionu Apulii, który był drugim, po Emilia-Romania, najwybitniejszym regionem kobiecej piłki nożnej z sześcioma zdobytymi mistrzostwami na ówczesne 32 możliwe.
Arena międzynarodowa
Włoska kobieca piłka, chociaż skromna i nieliczna odegrała także niebanalną rolę na scenie międzynarodowej, gdzie zajęła trzecie miejsce w pierwszych mistrzostwach Europy. W latach 1982-1985 Włoszki zajmowały wysokie pozycje w rankingach w kolejnych wydarzeniach międzynarodowych. W 1993 i 1997 roku kobieca reprezentacja Włoch zajęła drugie miejsce w Europie, ustępując jedynie Norweżkom i Niemkom, które wraz ze Szwedkami i Amerykankami były głównymi bohaterkami światowej sceny.
Na Igrzyskach Olimpijskich „odcień różu” w piłce nożnej nie był brany pod uwagę aż do 1996 roku. Wówczas zarejestrowanych było 8800 włoskich zawodniczek, co było bardzo małą liczbą w porównaniu do piłkarek z krajów skandynawskich czy Niemiec, nie mówiąc już o 3,5-milionowej społeczności zawodniczek USA. I to właśnie ten paradoks pozytywnie wpłynął na dołączenie kobiecej piłki nożnej do sportów olimpijskich podczas Igrzysk Olimpijskich w Atlancie w 1996 roku. Niestety, Włoszki zajęły ostatnie miejsce w grupie C, wygrywając jedynie 2:1 z Koreą Południową.
Na powodzenie i rozpoznawalność calcio femminile miała również wpływ historia Caroliny Morace. Urodzona w 1964 roku w Wenecji, mająca zaledwie 14 lat Carolina zadebiutowała w 1978 roku w drużynie narodowej jako napastniczka.
W całej swojej karierze, koszulkę reprezentacji zakładała aż 150 razy. Pod koniec swojej długiej i udanej przygody, wenecka zawodniczka poświeciła się działalności trenerskiej w Lazio. W 1999 roku, co nie uszło uwadze nawet telewizji CNN oraz tygodnikowi Time, objęła stanowisko trenera pierwszego składu męskiej drużyny Viterbo, drużyny grającej w Serie C1. Stała się pierwszą kobietą w Europie, która kierowała męskim zespołem profesjonalistów. Było to bardzo obiecujące doświadczenie, jednak szybko się zakończyło. Pomimo początkowego sukcesu, po pierwszej porażce zespołu w lidze, stosunki między Morace a zarządem gwałtownie się popsuły. Były złe do tego stopnia, że doprowadziło to do jej rezygnacji. Doszło do odrzucenia niepewnej sytuacji i izolacji, na którą zdawał się ją skazywać ten odważny eksperyment.
Porównanie do innych dyscyplin
Losy kobiecego futbolu niestety nadal są pod silnym wypływem wrażliwości na zmiany dotyczące zwyczajów piłkarskich, a także uprzedzeń sięgających początków tego sportu. Dla przykładu, tenis, z tradycją sięgającą również XIX wieku, był skłonny otworzyć się na dopuszczenie kobiet do gry, ze względu na równość obu płci i ducha współzawodnictwa w wyższych sferach społecznych. Koszykówka, która narodziła się w USA w 1891 roku, bardzo szybko rozprzestrzeniała się pośród kobiet, szczególnie w amerykańskich szkołach. W piłce nożnej zaś, gdy w drugiej połowie XIX wieku w Wielkiej Brytanii i Włoszech sport ten zaczął zyskiwać na popularności, nikt nie chciał nawet myśleć o kobiecej obecności na boiskach opanowanych przez, jak nazwał to Rudyard Kipling, „ubłoconych idiotów piłkarskich”.
Opracowano na podstawie Storie di Calcio
